Rug en rugpijn: mythes en misverstanden

Over de rug en rugpijn gaan veel verhalen rond: de rug is zwak, er is slijtage, rust roest, het zit in mijn genen, als een therapie bij mijn buren helpt dan helpt het ook bij mij ... . Een aantal veel voorkomende misverstanden wil ik kort bespreken. Waarom? Als een idee zich vastzet in het gedachtengoed van een patiënt dan gaat hij/zij zich ernaar gedragen. En dat kan een averechts effect hebben op het herstel.

Ik moet maar leren leven met de rugpijn

Met name mensen met rugklachten die al veel artsen en therapeuten zonder succes hebben bezocht berusten vaak in het ermee-leren-leven principe. Dat zal voor een bepaalde groep inderdaad het geval zijn. Dan wordt het belangrijk om een manier te vinden om met de klachten en beperkingen om te gaan. Dat kunnen aanpassingen zijn in privé en werk. Bij een andere groep mensen met rugpijn blijkt er toch verbetering haalbaar te zijn, ook na vele jaren met klachten. Dat schrijf ik niet om valse hoop te geven, het is mijn ervaring. Dat zijn de mensen die zeggen: was ik maar veel eerder gekomen. Ik kan vooraf niet zeggen wie wel en wie niet geholpen kan worden. Alleen een goed onderzoek kan meer duidelijkheid geven.

Het zit tussen je oren

Ja, de grap is dat het altijd tussen de oren zit. Op de een of andere manier zijn het onze hersenen die ons gewaar maken van de klachten. En zelfs als wat 'stuk' is in het lichaam gerepareerd is, kunnen de hersenen nog steeds denken dat er wat mis is en nog steeds klachten genereren. Of het zenuwstelsel kan een extra gevoeligheid hebben ontwikkeld voor klachten die in het verleden problemen hebben gegeven: sensitisatie. Ik denk dat het belangrijk is om te beseffen dat als iemand met een klacht, zoals rugklachten, naar een hulpverlener gaat dat er dan altijd iets aan de hand is. De kunst is om uit te zoeken wat dat is.

Op een röntgenfoto of MRI-scan is de oorzaak van mijn rugpijn te achterhalen

Dit is best een moeilijk onderwerp. Met beeldvormend onderzoek zoals een foto of een scan is van alles te zien. Probleem is dat vaak niet te zien is of dat ook voor de klachten zorgt. Het is namelijk een anatomisch plaatje en geen pijnplaatje. De kans dat er iets 'afwijkend' gezien wordt met beeldvormend onderzoek is al vrij groot bij mensen zonder klachten. Dus hoe maak je dan het onderscheid met mensen met klachten? In de geneeskunde wordt dat gedaan door een voorspelling te doen welk probleem de patiënt heeft, en daarbij de meest betrouwbare test(en) te zoeken (en niet andersom!). Dat kan een foto of een scan zijn. Er is nog een tweede eis waaraan voldaan moet worden voordat de test mag worden uitgevoerd: de uitslag moet bepalend zijn voor de therapie. Dus als het bij iemand 2 dagen geleden in de rug is geschoten en die bij de (huis)arts komt met de vraag of er een scan gemaakt moet worden, zal zeer waarschijnlijk het antwoord krijgen: nee, want de kans dat je klacht binnenkort spontaan beter wordt is heel groot. Het maken van een scan verandert hier niets aan. Kom terug als met een paar weken geen duidelijke verbetering is.

De oefening die mij zo goed heeft geholpen is ook goed voor mijn buurman

Dat zou mooi zijn. Dan plaatsen we die oefening op mijn site en daarmee is iedereen geholpen. Het probleem is dat geen 2 mensen gelijk zijn. En dat ook de achtergrond van de rugklachten verschillend kan zijn. En dat bepaalt het beleid. Vaak genoeg krijgen mensen met dezelfde rugklachten verschillende therapietrajecten aangeboden omdat naar de meest effectieve vorm gezocht wordt voor die persoon. Kan het dan kwaad om toch die oefening te doen? Meestal niet, soms wel omdat de oefening de oorzaak van de klacht versterkt of het herstel stoort. Hoe kom ik daarachter? Wel, door het uit te proberen en goed op de ontwikkeling van de klachten te letten, of door een (huis)arts te raadplegen gespecialiseerd in klachten van het bewegingsapparaat.

Ik heb rugpijn, dus moet ik rusten

Ja en nee. In de eerste dagen van rugpijn kan het zin hebben om wat gas terug te nemen en zelfs te liggen als het niet anders kan. En we weten ook dat mensen die zoveel mogelijk actief in het dagelijkse leven blijven meedraaien meestal sneller van hun klachten af komen. Dat verschilt per persoon. Wanneer toch langer gerust wordt, besef dan het volgende:

a- de lichamelijke conditie neemt in de eerste 10 dagen al met 15% af

b- per rustdag gaat 1-1½% van de totale spiermassa verloren

c- de botten ontkalken.

Om dat weer in goede conditie te krijgen kan alleen met ... lichamelijke activiteiten. Zeker als klachten chronisch zijn, en het duidelijk is dat de rug belast kan worden, ondanks de klachten, is het belangrijk om actief te worden/blijven.

Tijgerbalsem, massage, een warme lamp enz zijn goed bij lage rugpijn

Deze maatregelen prikkelen lokaal het zenuwstelsel van de huid of onderliggende weefsels. De TENS apparaatjes zijn op hetzelfde principe gebaseerd. Op een slimme manier kan dat de prikkels die uiteindelijk tot pijn leiden afremmen. Daardoor is het alleen kortdurend effect: zolang als de prikkeling duurt tot korte tijd erna. Dan komen de oorspronkelijke klachten helaas weer terug. Maar elk pijndempend effect is natuurlijk meegenomen. Het kan nut hebben om te proberen ontspanning te zoeken (pijn geeft spanning). Een enkeling lukt het dan toch om afname van de klachten te krijgen.

Als echt niets meer helpt, dan laat ik mij opereren

Bij een goede operatie-indicatie kan dat een optie zijn. Het gaat dan altijd om afwijkingen van de anatomie: hernia, afgeschoven wervel, breuk, tumor. Opereren is niet altijd verstandig. Een zorgvuldige afweging van de voor- en nadelen is nodig: kans op succes, kans op extra problemen, wat gebeurt er bij geen operatie. De neurochirurg of orthopeed kan u daar meer over vertellen.

Maar als geen afwijkingen in de anatomie gevonden worden, zoals bij de aspecifieke rugklachten, dan is de kans op succes door te opereren zo goed als nul. In Nederland kunt u hier waarschijnlijk ook geen chirurg voor vinden.

De lage rug is een zwakke plek

Dat is in principe niet waar! De lage rug is een zeer ingenieuze constructie met top materialen. Het is super stabiel en laat beweging toe. Hoe komt het dan dat zoveel mensen lage rugklachten hebben (1 op de 4)? Dat kan komen omdat wij niet verstandig met onze rug omgaan, naast nog een heleboel andere redenen. Kijk om u heen hoe mensen lopen, staan, zitten, hangen, passief zijn, weinig bewegen. Dat begint al op jonge leeftijd waardoor de opbouw niet optimaal is. Vervolgens wordt hij niet in goede conditie gehouden door niet te respecteren wat hij nodig heeft. Hij is gebouwd om een zekere last te dragen in een zekere houding. Is er te veel last? Is er te weinig? Is de belasting te eenzijdig of te langdurig? Dan gaat hij op termijn piepen en knarsen. Zoals een gewone auto die op het race-circuit wordt ingezet, of een race-auto die jaren stilstaat.

U kunt natuurlijk het gevoel hebben dat de rug een zwakke plek is. Ik denk dan aan 2 dingen: 1- het bovenstaande: de rug is inderdaad verzwakt; 2- de rug is gevoelig. Een misverstand is dat een gevoelige rug hetzelfde is als een zwakke rug. 

Mijn slechte houding zit in mijn genen, ik kan er dus niets aan doen

Het is bekend dat problemen met de houding een relatie met rugklachten kunnen hebben. Er zijn een paar redelijk zeldzame ziektebeelden waarbij de houding er onder te lijden kan hebben. Deze beelden gaan vaak met een vorm van hypermobiliteit gepaard. De kans dat u zoiets heeft is erg klein, want deze beelden zijn niet zo moeilijk om te herkennen. En zelfs als u er eentje heeft kunt u toch iets doen. Dat vraagt inzet gedurende langere tijd. Er zijn overigens geen genen bekend die voor een bepaald type houding zorgen.

Maar mijn ouders hebben/hadden dit ook, dan is het toch genetisch? Mogelijk. Meestal is het eenvoudiger: een kind kopieert het gedrag van de ouders. Dat geldt ook voor houdingsgedrag. Dat is een vorm van familiaire overerving.

Mijn rugpijn komt door slijtage

Het is best moeilijk om deze stelling te onderbouwen of te verwerpen. Er zullen zeker mensen zijn die door slijtage rugklachten hebben. Wat echter meestal onder slijtageverschijnselen wordt verstaan zijn bepaalde 'afwijkingen' die op een röntgenfoto gezien worden, maar die in werkelijkheid normale verouderingsprocessen zijn. Die geven geen rugpijn maar wel bewegingsbeperking en stijfheid.

Met musculoskeletale geneeskunde zijn alle rugklachten te genezen

Dat mocht eens waar zijn ... . Veel mensen zijn ermee te helpen maar niet iedereen. Er zijn grenzen aan de mogelijkheden. Het hangt helemaal af van wat bij onderzoek wordt gevonden en of dat met musculoskeletale geneeskunde op te lossen is. Er zijn ook rugklachten waar een MSK-arts beter vanaf kan blijven omdat bijvoorbeeld een operatie de aangewezen oplossing is of omdat er een infectie is. Aan de andere kant van het spectrum van rugklachten staan de klachten die spontaan verbeteren. Dat kan je dan het beste op zijn beloop laten, tenzij het herstelproces versneld kan worden en dat de wens van de patiënt is. 

Bronnen
Nielens H, et al. Chronische lage rugpijn. KCE reports vol. 48A. Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg, 2006.
Jarvik GJ, et al. Diagnostic evaluation of low back pain with emphasis on imaging. Ann Intern Med 2002; 137: 586-597.
Borenstein DG, et al. The value of magnetic resonance imaging of the lumbar spine to predict low-back pain in asymptomatic subjects: a seven-year follow-up study. The Journal of bone and joint surgery 2001; 83-A (9): 1306–11.
Bousema EJ, et al. Disuse and physical deconditioning in the first year after the onset of back pain. Pain 130 (2007) 279-286.
Ihlebaek C, et al. The 'myths' of low back pain: status quo in Norwegian general practitioners and physiotherapists. Spine 2004 Vol 29;16:1818-1822.